13.05.2025
Հայոց ցեղասպանության թանգարանի ֆոնդերը շարունակվում են հարստանալ նվիրատվությունների միջոցով: Այս անգամ էլ Հայոց ցեղասպանությունը վերապրած, Անթուրայի թուրքական որբանոցում հայտնված, հետագայում Խորհրդային Հայաստանում հաստատված անվանի գյուղատնտես Թորոս (Ժամկոչյան) Թադևոսյանի զավակները՝ Բերտա, Հերմես և Արես Թադևոսյաններն իրենց հայրիկի լուսանկարներից, ձեռագիր գրառումներից և Թեսաղոնիկեի գյուղատնտեսական քոլեջի ավարտական վկայական հանձնեցին Հայոց ցեղասպանության թանգարանին: Նրանք մայիսի 10-ին այս նպատակով հյուրընկալվել էին ՀՑԹԻ-ում: Ողջույնի խոսքով հանդես եկավ ՀՑԹԻ տնօրեն Էդիտա Գզոյանը, ապա ՀՑԹԻ Հայոց ցեղասպանության զոհերի ու վերապրողների փաստագրման և ուսումնասիրության բաժնի վարիչ Շուշան Խաչատրյանը հակիրճ ներկայացրեց Թորոս Թադևոսյանի կենսագրության Անթուրայի որբանոցում ունեցած փորձառությունը՝ որպես բռնի թուրքացման ենթարկված, սակայն հայ ինքնությանը վերադարձած վերապրողի: Ընդգծվեց այն, որ Թորոս Թադևոսյանի պատմությունը նոր տեղեկություններով է լրացնում Անթուրայի որբանոցում բռնի թուրքացման ենթարկված, հայությանը վերադարձած և հուշեր թողած այլ վերապրողների տեղեկությունները:
Իրենց հիշողություններով ներկաների հետ կիսվեցին նաև Թորոս Թադևոսյանի զավակները: Նրանք պատմեցին իրենց հայրիկի պատմությունը՝ սկսելով ծնունդից, Սեբաստիայի նահանգի Կյուրին քաղաքից տեղահանվելուց, Հայոց ցեղասպանության ժամանակ հարազատներին կորցնելուց, թուրքական որբանոցում հայտնվելուց մինչև Խորհրդային Հայաստանում հաստատվելն ու ընտանիք կազմելը: Անթուրայի որբանոցի մասին պատմելիս Արես Թադևոսյանը նշեց, որ այնտեղ իրենց հոր անունը փոխել են ու Ահմեդ դրել, արգելել են հայերեն խոսել: Բռնի թուրքացմանը դիմադրելու համար Թորոս Թադևոսյանը ընտրել է առանձնանալու և թաքուն հայերեն խոսելու սովորությունը, որպեսզի չմոռանա մայրենի լեզուն: Թորոս Թադևոսյանը նաև իր զավակներին պատմել է իրեն որդեգրող մայրիկի՝ ամերիկուհի Բերթա Մոռլիի մասին, ավելին՝ նրա անունով անվանակոչել է իր դստերը: Բերթա Մոռլին 11 հայ որբի է որդեգրել Անթուրայի որբանոցից. այդ թվում էին Թորոս Թադևոսյանը, Հարություն Ալբոյաջյանը, Թորոս Կարապետյանը, Թագուհի Գյուրջյանը, Վերթայիմ Սվազլյանը:
Թորոս Թադևոսյանի ժառանգները նշեցին, որ թեև իրենց համար շատ թանկ են այն լուսանկարներն ու առարկաները, որ հանձնում են թանգարանին, այնուամենայնիվ, եկել են այն եզրահանգման, որ դրանց տեղը հենց Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտն է, որպեսզի դրանք ուսումնասիրվեն և շրջանառվեն:
ՀՑԹԻ-ի տնօրեն Էդիտա Գզոյանը շնորհակալություն հայտնեց այս կարևոր նվիրատվության համար և շեշտեց, որ դրանք կօգտագործվեն ինչպես գիտական հետազոտությունների, այնպես էլ թանգարանային ցուցադրությունների համար:
