08.05.2015


Van kahramanlık mücadelesinden bir sahne: Savaş sırasında şehrin sokaklarından birinde Ermeniler tarafından kazılan bir siper. Şehrin 23 bin nüfusunun yanısıra çevredeki köylerden buraya gelen onbinlerce Ermeni mülteciyi beklenen ölümden kurtarmak için, Ermeniler tarafından 1915 Nisan-Mayıs aylarında Van öz savunması düzenlendi.

Dayatılan bu savunma sayesinde Van ve çevresindeki Ermeni köylerinin nüfusu felaketten kurtuldular.



Fotoğraf “The Literary Digest” Amerikan gazetesinin 9 Ekim 1915 sayısında yayınlanmış. “Ermenilerin imhası” başlıklı makalede yer alan bu fotoğrafa “yaşamak için mücadele eden Ermenileri” yazısı eşlik etti.

Nisan 1915’te Türk ordusu, Van’ı kuşatarak Kağakamec ve Aygestan mahalleleri arasındaki bağlantıları kesti. Ancak Van Ermenileri hızlı bir şekilde birleşerek savunma planı organize etmeye başardılar. Ulusal figür Aram Manukyan başkanlığında özsavunma yönetim kurulu kuruldu.

Aygestan’da, silah taşıyabilen 1500 Ermeni erkeğe karşı, Ermeni savunma hatlarını saldıran 500 Bitlis Kürt dışında, Türk ordusunun 12.000 askeri savaşıyordu. Ezici gücü ve sayısız saldırılara rağmen, Van Valisi Cevdet Bey, Ermenilerin kahramanca ruhunu kırmayı başaramadı. Ermeni savunma hatlarına karşı tüm saldırılar başarısız oldu.

Mayıs ayı başında, Ermeni gönüllülerle birlikte Rus ordusunun ilerlemesi Türk komutanlarına Van kuşatmasını durdurmayı mecbur kıldı. Yaklaşık bir ay süren direniş sırasında Ermeni kurbanların sayısı 350 idi Türk tarafı ise yaklaşık 1000 kurban verdi.

Van öz savunması, Ermeni ulusal kurtuluş mücadelesinin parlak sayfalarından biridir. Bu savunma sayesinde 150.000’den fazla Ermeni katliamdan kurtuldu.

“Milletimizin zaten bükülmüş olan sırtına son darbeyi vurmayı amaçlayan düşman mermilerine ve bombalarına direnmek ve gençliğimizin alnını eğip ırkımızın yok edilmesine izin vermemek için silaha sarıldık. Şiddet eylemlerine ve düşmanın saldırılarına karşı mücadele ettik. Kahramanca sürdüğümüz tarihi savaş sırasında düşmanımız herhangi bir yerde, herhangi zamanda yerlerini terk eden veya yenilmiş bir Ermeni asker görmedi”.

Vaspurakan özsavunma askeri yönetim kurulu, 6 Mayıs 1915

Fotoğrafın kaynağı: “The Literary Digest”, 9 Ekim 1915
“ERMENİ SOYKIRIMI HAKKINDA 100 FOTOĞRAF HİKAYESİ” kitabından