05.03.2024


ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի Բանագիտության բաժնի առաջատար գիտաշխատող, անվանի բանագետ, բանահավաք, ժողովրդագետ, ցեղասպանագետ, ՀՀ Գիտության վաստակավոր գործիչ Վերժինե Գառնիկի Սվազլյանը 90 տարեկան է։ Մարտի 2-ին ՀՑԹԻ գիտաժողովների սրահում կայացավ բազմավաստակ գիտնականի մեծարման միջոցառումը:

Ներկաներին Վերժինե Սվազլյանի կյանքն ու գործունեությունը հակիրճ ներկայացրեց ՀՑԹԻ Արցախի, Նախիջևանի և Ադրբեջանի հայության բռնաճնշումների ուսումնասիրության բաժնի վարիչ, պատմ. գիտ. դոկտոր Հարություն Մարությանը: Նա նշեց, որ տիկին Վերժինեն ավելի քան 65 տարիների ընթացքում անձնական նախաձեռնությամբ և արևմտահայի արյան կանչով գրառել, ձայնագրել, տեսագրել, ուսումնասիրել և հրատարակել է Արևմտյան Հայաստանի, Կիլիկիայի և Փոքր Ասիայի հայաբնակ՝ ավելի քան 150 տեղավայրերից բռնի տարագրված, ապա Հայաստանում և Սփյուռքում բնակություն հաստատած՝ Հայոց ցեղասպանության ականատես վերապրողների՝ իրենց բարբառներով հաղորդած ժողովրդական բանավոր ավանդության տարաբնույթ նշխարները, ինչպես նաև փաստավավերական վկայություններն ու պատմական երգերը (հայերեն և թուրքալեզու)՝ կորստից փրկելով և տարբեր լեզուներով (հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, թուրքերեն) աշխարհին ու մարդկության արդար դատին ներկայացնելով հայ ժողովրդի պատմական հավաքական հիշողությունը։

Հաջորդիվ ՀՑԹԻ Հայոց ցեղասպանության զոհերի ու վերապրողների փաստագրման և ուսումնասիրության բաժնի վարիչ, պ.գ.թ. Շուշան Խաչատրյանն իր խոսքի սկզբում անդրադարձ կատարեց Հայոց ցեղասպանության բանավոր պատմությունների հավաքագրման վերաբերյալ որոշ տվյալների՝ սկսած 1915 թ-ից ի վեր՝ ներկայացնելով այն բանավոր պատմությունների հավաքագրման գործընթացը, որը ժառանգվել էր Վերժինե Սվազլյանին, երբ նա 1955 թ. սկսեց իր հայրենանվեր գործունեությունը: Շուշան Խաչատրյանն այնուհետև ներկայացրեց Վերժինե Սվազլյանի՝ ՀՑԹԻ-ում անցկացրած տարիների գործունեության մասին հետաքրքիր փաստեր:

ՀՑԹԻ Հայոց ցեղասպանության զոհերի ու վերապրողների փաստագրման և ուսումնասիրության բաժնի ավագ գիտաշխատող, պ.գ.թ. Թեհմինե Մարտոյանը, միանալով շնորհավորանքներին, ընդգծեց, որ Վերժինե Սվազլյանը բանավոր վկայություններ է հավաքագրել ազգային հաստատություններ, մասնավորապես ծերանոցներ այցելելով: Ամփոփելով իր խոսքը՝ նշեց, որ Սվազլյանին հաջողվել է իրականություն դարձնել հոր՝ հրաշքով փրկված ականատես-վկա Գառնիկ Սվազլյանի պատգամը՝ «պատիվ է բերել իր ծնողներին, ազգին և հայրենիքին»: Ապա ներկայացրեց Վերժինե Սվազլյանի՝ հոր մասին պատմող փոքրիկ տեսանյութ:

Միջոցառման ավարտին ցուցադրվեց «Սվազլյան գերդաստանի հավատամքը» խորագրով ֆիլմը, որը նվիրված է 20-րդ դարի ընթացքում Սվազլյան գերդաստանի երեք սերունդների ազգանպաստ և հայրենանպաստ գործունեությանը՝ ընդգրկելով հայ ժողովրդի համար բախտորոշ մի ժամանակաշրջան:

Այնուհետև ՀՑԹԻ տնօրեն, պ.գ.թ. Էդիտա Գզոյանը Հայոց ցեղասպանության ուսումնասիրության, բանավոր պատմությունների հավաքագրման գործում ունեցած նշանակալի ավանդի համար բանագետ-բանահավաք, ժողովրդագետ, ՀՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, բ.գ.դ., պրոֆեսոր Վերժինե Սվազլյանին պարգևատրեց «Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր» հուշամեդալով:

Վ․ Սվազլյանը հեղինակ է 500-ից ավելի գիտական և հրապարակախոսական հոդվածների, շուրջ 30 գրքերի, որոնք տարբեր լեզուներով լույս են տեսել Հայաստանում և Սփյուռքում։ Վ. Սվազլյանը հատկապես հայտնի է Հայոց Ցեղասպանությունը վերապրած ականատես-զոհերի բանավոր պատմությունները գրանցելու և հրատարակելու իր անխոնջ գործունեությամբ։ Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ նրա աշխատությունները թարգմանվել և հրատարակվել են իսպաներեն, հինդի, չեխերեն և այլ լեզուներով։

1961 թ. սկսել է աշխատել ՀՍՍՀ ԳԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի Հայ ժողովրդական բանահյուսության բաժնում, սկզբում՝ կրտսեր գիտաշխատող, 1972 թվականից փոխադրվել է Բանահյուսական սկզբնաղբյուրների վավերագրման բաժին՝ որպես ավագ, 1995 թվականից առ այսօր՝ անվանափոխված Բանահյուսության տեսության և պատմության բաժնում (2024 թվականից՝ Բանագիտության բաժին) որպես առաջատար գիտաշխատող: 1996-2004 թթ. միաժամանակ աշխատել է նաև ՀՀ ԳԱԱ Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտում։ 1965 թ. պաշտպանել է թեկնածուական, իսկ 1995 թ.՝ դոկտորական թեզերը:

Ջերմագին շնորհավորում ենք մեր վաստակաշատ բանագետ-բանահավաքին իր 90-ամյա հոբելյանը բոլորելու առթիվ, մաղթում ենք արևշատություն և ստեղծագործական նորանոր ձեռքբերումներ։