ՍԱԼՈՆԻԿՈՒՄ ՖՐԱՆՍԻԱՅԻ ՀՅՈՒՊԱՏՈՍ ՍԵՈՆԸ
ԱՐՏԱՔԻՆ ԳՈՐԾԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐ ԴԵԼԿԱՍԵԻՆ

Ձ. N 110
ՍԱԼՈՆԻԿ, 20 ՕԳՈՍՏՈՍԻ, 1915, Ժ. 18.30
(ՍՏԱՑՎԱԾ Ժ. 22.55)

Հաղորդագրություն Ես տարբեր աղբյուրներից տեղեկություններ եմ ստացել, որ հայերն հալածանքների են ենթարկվում ինչպես Կոնստանդնուպոլսում, այնպես էլ գավառներում: Կայսրությունում կոտորված հայերի թիվն հասնում է 200000-ի, և եթե այս վիճակը երկար տևի, ապա, այդ ժողովուրդն ամբողջովին կբնաջնջվի...


ԴԵՊԱՐՏԱՄԵՆՏԻ ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՋԱՐԴԵՐԻ ՄԱՍԻՆ

(ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, 1915թ.)

... Հայերի թիվը, որոնք սպանվեցին, անհետացան, բռնի իսլամացվեցին, առևանգվեցին հայ ազգաբնակչության զանգվածային տեղահանության ժամանակ Հայաստանի և Փոքր Ասիայի նահանգներում, անցնում է 500000-ից:
Կոստանդնուպոլսում ձերբակալությունները մշտական են և ձերբակալվածներին հեռացնում են մայրաքաղաքներից առանց երաշխավորելու նրանց գոյությունը: Նրանք առևտրականներն են, ծնված նահանգներում, բայց հաստատված երկար ժամանակ Կոստանդնուպոլսում: Մի քանի հայերի հաջողվել է ձեռք բերել Օսմանյան տարածքը լքելու թույլտվությունը` թուրք և նույնիսկ գերմանացի պաշտունյաներին վճարելով մեծ գումար, որը հաճախ գերազանցում էր 100000 ֆրանկը:
Թուրքիայի ողջ հայ բնակչությունը վերջնականապես դատապարտվեց մահվան և այդ որոշումը գործի դրվեց կայսրությունում գերմանական մեթոդով: Ո՞չ Գերմանիան, ո՞չ էլ Ավստրիան իրենց դաշնակցին կանգնեցնելու փորձ չարեցին. իրենց դեսպանները Կոստանդնուպոլսում սահմանափակվեցին հուշագիր կազմելով, որ նրանք ոչ մի քայլ չարեցին և որ նրանք երևան կհանեն թղթի մի պատառիկ հաշիվների պարզման օրը` արդարանալու համար: Նահանգներում այս երկու տերությունների հյուպատոսները նշում են, որ այն «Թուրքիայի ներքին քաղաքականության» հարցն է: Ավելին` գերմանացի սպաներն ամբողջ օսմանյան տարածքում այսօր թուրքական գերագույն դասի կասկածելի տերերն են, ընդունել են քաղաքացիական և զինվորական իշխանությունների կողմից կիրառված միջոցները: Նրանք չկարողացան պատճառաբանել ժանդարմների և զորքի դահճի այդ աշխատանքը կատարելու գործելակերպը:


ՍԵՆԱՅԻ ՊԱՏԳԱՄԱՎՈՐ ՊԱՐՈՆ ՄԱՐՍԵԼ ԿԱՇԵՆԸ` ԱՐՏԱՔԻՆ ԳՈՐԾԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐ, ԽՈՐՀՐԴԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՊԱՐՈՆ ԱՐԻՍՏԻԴ ԲՐԻԱՆԻՆ
ՓԱՐԻԶ, 19 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, 1915թ.

Ըստ արժանահավատ ականատեսների պատմությունների` ջարդերն իրենց ահավորությամբ գերազանցում են 1894-1895 թվականների ջարդերին, իսկ 1915 թվականը արյունով է լցրել Հայաստանը... 1915 թվականին Բեռլինի զինվորական ակադեմիայի նախկին սան Էնվեր փաշայի ղեկավարությամբ այս դժբախտներից մեկ միլիոնը բնաջնջվեցին գերմանական սպաների և հյուպատոսների մեղսակցությամբ: Պալատի արտաքին գործերի մեր հանձնաժողովին պատվելի պարոն Ահարոնյանի կողմից տեղեկացվեց մի ամբողջ ժողովրդի բնաջնջման նոր փորձի մասին: Այս երևելի հայի ողբերգական պատմությունը հաստատվեց ամերիկյան և շվեյցարական միսիոներների, հյուպատոսների զեկույցներով, որոնք ներառվել են հարգարժան Լորդ Բրայսի վերջին գրքում: Ոչ ոք չէր կարող անտարբեր մնալ բնաջնջման ենթարկված այս ժողովրդի նահատակության հանդեպ: Հակառակ ներկա դժբախտությունների, համաձայն մեր երկրի ազնվազարմ և արտակարգ ավանդության` Ֆրանսիան մեկ անգամ ևս բողոքի ձայն կբարձրացնի այդ զարհուրելի ոճիրների դեմ: