Home Map E-mail
 
Eng |  Հայ |  Türk |  Рус |  Fr  

Հիմնական էջ
Նորություններ
Առաքելություն
Տնօրենի ուղերձը
Կապ մեզ հետ
Նախօրեին
Հայոց պատմություն
Լուսանկարներ
Մտավորականներ
Հայոց ցեղասպանություն
Ցեղասպանություն
Հայոց ցեղասպանության մասին
Ժամանակագրություն
Լուսանկարներ
100 պատմություններ
Քարտեզագրում
Մշակութային ցեղասպանություն
Հիշի՛ր
Վավերագրեր
Ամերիկյան
Անգլիական
Գերմանական
Ռուսական
Ֆրանսիական
Ավստրիական
Թուրքական

Հետազոտում
Մատենագիտություն
Վերապրողներ
Ականատեսներ
Միսիոներներ
Մամուլ
Մեջբերումներ
Դասախոսություններ
Ճանաչում
Պետություններ
Կազմակերպություններ
Տեղական
Արձագանք
Իրադարձություններ
Պատվիրակություններ
Էլ. թերթ
Հոդվածներ
Գիտաժողովներ
Օգտակար հղումներ
   Թանգարան
Թանգարանի մասին
Այցելություն
Մշտական ցուցադրություն
Ժամանակավոր
Օն լայն  
Շրջիկ ցուցադրություններ  
Հիշատակի բացիկներ  
   Ինստիտուտ
Գործունեությունը
Հրատարակություններ
ՀՑԹԻ հանդեսներ  
Գրադարան
ՀՑԹԻ հավաքածուները
   Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր
Պատմությունը
Հիշողության պուրակ
Հիշատակի օր
 

Armenian General Benevolent Union
All Armenian Fund
Armenian News Agency
armin
armin
armin
armin
armin




Նորություններ

ՌՈՒԱՆԴԱՅԻ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԱՆՑԵԼ Է 25 ՏԱՐԻ
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ Պ․Գ․Թ․ ՍՈՒՐԵՆ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԻ ՀԵՏ

06.04.2019


Ռուանդայում թութսիների դեմ իրականացված ցեղասպանությունից անցել է արդեն 25 տարի: ՀՑԹԻ գործընկեր «Արմենպրես»-ի հարցազրույցը «Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ» հիմնադրամի Համեմատական ցեղասպանագիտության բաժնի վարիչ, պ․գ․թ․ Սուրեն Մանուկյանի հետ:

Այսօր, ապրիլի 6-ին նշվում է Ռուանդայի ցեղասպանության 25-ամյակը: Հայաստանում այդքան էլ ծանոթ չեմ այդ ողբերգության հետ: Ի՞նչ էր այն:

Այո, ցավոք, մեր հանրության մոտ գիտելիքներն այլ ցեղասպանությունների մասին, եւ մասնավորապես Ռուանդայի ցեղասպանության մասին սահմանափակ են: Սակայն կարծում եմ, որ որպես ցեղասպանություն վերապրած ժողովուրդ մենք պետք է շատ զգայուն լինենք այդ թեմայի նկատմամբ եւ գիտակցենք, որ ցեղասպանությունները չեն պատուհասում մեկ ժողովրդի, այլ դիպչում են մարդկությանն ընդհանրապես, յուրատեսակ խարան են մարդ արարածի անցյալի եւ, ցավոք, ներկայի վրա: Իսկ Ռուանդայի ցեղասպանությունը մարդու կողմից իրականացրած ամենազարհուրելի հանցագործություններից է:

Ինչո՞ւ են այն նշում ապրիլի 6-ին:

Այդ օրը Ռուանդայի ցեղասպանության սկիզբն է: 1994 թ. կործանվեց Ռուանդայի երկարամյա նախագան Ժուվենալ Հաբյարիմանայի ինքնաթիռը: Նա մեծամասնության՝ հութու էթնոսի ներկայացուցիչ էր: Եվ իր սպանությունը, իսկ դա սպանություն էր, քանի որ ինքնաթիռը խոցվել էր հրթիռային հարվածով մայրաքաղաք Կիգալիի օդանավակայան վայրէջք կատարելու ժամանակ, յուրօրինակ ազդանշան էր փոքրամասնության՝ թութսի էթնիկական խմբի ոչնչացումը սկսելու համար: Արդեն նույն օրը հազարավոր թութսիներ, ովքեր ապրում էին մայրաքաղաքում, դուրս բերվեցին իրենց տներից ու գնդակահարվեցին: Բանակը նաեւ սպանեց չափավոր դիրքերի վրա կանգնած վարչապետ Ագաթա Ուվիլինգիյմանային, ով դեմ էր հակաթութսիական գործողություններին: Ռազմական խունթան, գնդապետ Թեոնեստ Բագոսորայի գլխավորությամբ իր ձեռքը վերցրեց իշխանությունը:

Փաստորեն հենց թութսի փոքրամասնությունն էլ դարձավ ցեղասպանության զոհ:

Այո, նրանք կազմում էին երկրի բնակչության մոտ 20 տոկոսը, սակայն երկար ժամանակ, մինչեւ 1958 թ. երկրի իշխող վերնախավն էին: Սակայն Ռուանդայի անկախությունից հետո իշխանությունն անցավ հութուներին, ովքեր տարբեր ժամանակ իրականացրել են թութսիների ճնշումներ եւ կոտորածներ, սակայն դրանք, լինելով շատ արյունալի, չեն հասել այն չափերի ինչ կատարվեց 1994 թ. գարնան-ամառվա ամիսներին:

Որքա՞ն զոհ եղավ Ռուանդայի ցեղասպանության ժամանակ:

Սպանության չափերը սարսափելի էին: Ընդամենը 100 օրվա ընթացքում սպանվեց մոտ 800 հազար մարդ: Կոտորածը համատարած էր եւ ներառում էր ամբողջ երկիրը, բոլոր քաղաքները եւ գյուղերը: Մարդկանց սպանում էին ամենապարզ զենքով, հիմնականում գյուղատնտեսության մեջ կիրառվող, հիմնականում լայնսայր դանակներով՝ մաչեթեներով: Այս առումով կա որոշակի նմանության Հայոց ցեղասպանության հետ, որտեղ նույնպես հայերի ոչնչացումը համընդհանուր էր՝ տոտալ, եւ հիմնականում կիրառվում էր սառը զենքեր: Չէին խնայում ոչ մեկին, ուշադրություն չդարձնելով ոչ տարիքին, ոչ սեռին: Ռադիոն թութսիներին սպանելու բացահայտ քարոզ էր իրականացնում: “Թութսիների գերեզմանները կիսով չափ դատարկ են”, սա էր հիմնական կարգախոսներից մեկը, որով բնակչությանը խրախուսում էին մասնակցել զանգվածային սպանություններին:

Ինչպե՞ս ավարտվեց ցեղասպանությունը

Վտարանդի թութսիներից կազմված բանակը, որը վերահսկում էր երկրի հյուսիսային շրջանները կարողացավ գրավել մայրաքաղաք Կիգալին եւ կանգնեցնել թութսիների սպանությունները: Այդ բանակի հրամանատարն էր Փոլ Կագամեն, ով առ այսօր Ռուանդային անփոփոխ նախագահն է եւ Հայաստանում էր Ֆրանկոֆոնիայի գագաթաժողովի շրջանակներում:

Միջազգային հանրությունն ինչպե՞ս արձագանքեց կատարվածին:

Աշխարհն անտեսեց կատարվող սասրափելի ոճիրը: Թեեւ շատ ականատեսներ, այդ թվում նաեւ Ռուանդայում տեղակայված ՄԱԿ խաղաղարար ուժերի հրամանատար կանադական գեներալ Ռոմեո Դալարյեն ահազանգում էին ընթացող բռնությունների մասին, կիրառելով հենց ցեղասպանություն եզրույթը, սակայն ՄԱԿ-ը հիմնականում զբաղված էր Հարավսլավիայի կազմալուծումով եւ դրա արդյունքում բռնկված ազգամիջյան բախումներով, որոնցից որոշները նույնպես մարդկության դեմ հանցագործությունների բնույթ ունեին: Իսկ ԱՄՆ-ն նոր էր դուրս բերել իր զորքերը Սոմալիից, որտեղ կորուստներ էր ունեցել եւ այլեւս չէր ցանկանում գնալ նման քայլի:

Ինչպիսի՞ն է Ռուանդայի ցեղասպանության ուսումնասիրվածության աստիճանը:

Այդ հիմա շատ բարձր մակարդակի վրա է: Երեւի Հոլոքոստի ուսումնասիրությունից հետո, ամենամեծ ուշադրությունն այսօր ցեղասպանագետները հատկացնում են հենց Ռուանդայի ցեղասպանությանը: Պատճառները պարզ են: Շատ քիչ ժամանակ է անցել իրադարձություններից եւ կենդանի են ականատեսները եւ վերապրածները: Ավելին, հասանելի են նաեւ ոճրագործները: Ցեղասպանությունից հետո պարզվեց, որ ոճրագործների թիվը այնքան մեծ է, որ նրանց բոլորին դատապարտելն ուղղակի անհնար է: Նախ չկա այդքան դատարան եւ դատավոր, որ հնարավոր լինի տեսանելի ապագայում ավարտել նրանց բոլորի գործերի քննությունը, եւ բացի այդ չկա այդքան քրեակատարողական հիմնարկ, նրանց բոլորին տեղավորելու համար: Եվ բացի այդ, մասնակցության աստիճանն այնքան մեծ էր, որ արդար քննության դեպքում, երկրի բնակչության մեծ մասը պետք է կանգներ դատարանի առջեւ: Դրա համար նույնիսկ շատ ոճրագործներ պայմանական պատիժներ են ստացել եւ հասանելի են հետազոտողների համար: Շատեր ցեղասպանագետներ գնում են Ռուանդա, հենց տեղում հետազոտություն իրականացնելու համար:

Հայաստանում մինչեւ այսօր ոչ մի աշխատանք այդ ուղղությամբ ցավոք չի կատարվել, սակայն կան երիտասարդ հետազոտողներ, ովքեր հետաքրքրված են թեմայով, եւ նույնիսկ, որքան ինձ հայտնի է ընթացքում է մեկ թեկնածուական ատենախոսություն այդ թեմայով: Ռուանդայի հետ գիտական կապերի հաստատումը, գոնե այս ոլորտում, շատ կարեւոր է մեր համար:



ՀԵՏԵՎԵ՝Ք ՄԵԶ



ՆՎԻՐԱԲԵՐԻ՛Ր

DonateforAGMI
ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԱՌ ՊԱՀԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ հիմնադրամի կողմից իրականացվող հատուկ նախագծեր

ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԵՐԱՊՐԱԾՆԵՐԻ ՀՈՒՇԱԴԱՐԱՆ

ՀՈՒՇԱԴԱՐԱՆ
ՀՑԹԻ-Ի ԱՆՏԻՊ ՀՈՒՇԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒՆ

ՀՑԹԻ-Ի ԱՆՏԻՊ ՅՈՒՇԱԳՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ՀԱՒԱՔԱԾՈՆ

ՀՑԹԻ ԳՐԱԽԱՆՈՒԹ

1915
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի «գրքերի աշխարհը»

ԱՌՑԱՆՑ ՑՈԻՑԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ

Temporary exhibition
Ինքնապաշտպանական մարտերը Կիլիկիայում Հայոց ցեղասպանության տարիներին

Նվիրվում Է Մարաշի, Հաճընի, Այնթապի ինքնապաշտպանությունների 100-ամյա տարելիցին

ԼԵՄԿԻՆԻ ԿՐԹԱԹՈՇԱԿ

Lemkin
ՀՑԹԻ ՄԵԿՆԱՐԿՈՒՄ Է
2022 Թ. ՌԱՖԱՅԵԼ ԼԵՄԿԻՆԻ
ԱՆՎԱՆ ԿՐԹԱԹՈՇԱԿԸ

ՀՑԹԻ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ

genedu
«Հայոց ցեղասպանության թեմայի ուսուցում»
կրթական ծրագիր դպրոցականների համար

ՀՑԹԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

genedu
ՀՑԹԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

ՓՈԽԱՆՑԻ´Ր ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԴ

100photo
Կիսվի՛ր ընտանիքիդ պատմությամբ, փոխանցի՛ր հիշողությունդ սերունդներին:
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտն ապրիլի 24-ին ընդառաջ հանդես է գալիս «Փոխանցի՛ր հիշողությունդ» նախաձեռնությամբ:

ՀԵՂԻՆԱԿԱՅԻՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔ

DonateforAGMI

«ՀՑԹԻ» հիմնադրամ
ՀՀ, Երևան 0028
Ծիծեռնակաբերդի խճուղի, 8/8
Հեռ.: +374 10 390981
    2007-2021 © Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ     Էլ.հասցե: info@genocide-museum.am