20.02.2015


Լուսանկարում Օսմանյան կայսրության տարածքում Առաջին աշխարհամարտի տարիներին ծառայություն անցկացրած գերմանացի զինվորականներ են, ովքեր լուսանկարվել են Հեքիմխանի մոտ գազանաբար սպանված հայերի ոսկորների հետ: Հայտնի է նաև լուսանկարն անելու օրը` 1918 թվականի նոյեմբերի 18:

Լուսանկարի նեգատիվը գերմանացի զինվորականները տվել էին հայազգի լուսանկարիչ Ցոլակ Դիլդիլյանին` երևակելու համար:

Այս լուսանկարը և նրա նեգատիվը հետաքրքիր պատմություն ունեն. Առերես իսլամ ընդունած հայ լուսանկարիչ Ցոլակ Դիլդիլյանն այս լուսանկարը երևակելուց և գերմանացիներին տրամադրելուց հետո որոշում է որպես հուշ պահել նեգատիվը` ենթադրելով, որ այդ լուսանկարում եղած մասունքները կարող են 1915 թ. կեսերին այդ նույն վայրում սպանված նաև իր ազգականների ոսկորները լինել:

Գերմանացիները երևի տվել էին իրենց համաձայնությունը, քանի որ դրա գաղտնիության պահպանումն այլևս կարևոր չէր. պատերազմն արդեն ավարտվել էր, իսկ Գերմանիան և նրա դաշնակից Օսմանյան կայսրությունը պարտություն էին կրել Առաջին աշխարհամարտում:

Գերմանացի զինվորականները Մեծ եղեռնի տարիներին բազմիցս լուսանկարեցին հայ գաղթականներին ու ցեղասպանության զոհերին, թեպետ Օսմանյան կայսրությունում գործում էր գրաքննության խիստ օրենք:

«Հայերի կոտորածն իրականացվեց զանգվածաբար: Բնաջնջման այս քաղաքականությունը դեռ երկար ժամանակ է արատավորելու Թուրքիայի անունը»:

Ռիխարդ Կյուհլման
Գերմանիայի դեսպանը Օսմանյան կայսրությունում
(1916-17 թթ.)

Լուսանկարի աղբյուրը` Ցոլակ Դիլդիլյանի հավաքածու
«100 ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՉԱԿԱՆ ՊԱՏՄՈՒՅԹՈՒՆՆԵՐ ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» գրքից