Home Map E-mail
 
Eng |  Հայ |  Türk |  Рус |  Fr  

Հիմնական էջ
Նորություններ
Առաքելություն
Տնօրենի ուղերձը
Կապ մեզ հետ
Նախօրեին
Հայոց պատմություն
Լուսանկարներ
Մտավորականներ
Հայոց ցեղասպանություն
Ցեղասպանություն
Հայոց ցեղասպանության մասին
Ժամանակագրություն
Լուսանկարներ
100 պատմություններ
Քարտեզագրում
Մշակութային ցեղասպանություն
Հիշի՛ր
Վավերագրեր
Ամերիկյան
Անգլիական
Գերմանական
Ռուսական
Ֆրանսիական
Ավստրիական
Թուրքական

Հետազոտում
Մատենագիտություն
Վերապրողներ
Ականատեսներ
Միսիոներներ
Մամուլ
Մեջբերումներ
Դասախոսություններ
Ճանաչում
Պետություններ
Կազմակերպություններ
Տեղական
Արձագանք
Իրադարձություններ
Պատվիրակություններ
Էլ. թերթ
Հոդվածներ
Գիտաժողովներ
Օգտակար հղումներ
   Թանգարան
Թանգարանի մասին
Այցելություն
Մշտական ցուցադրություն
Ժամանակավոր
Օն լայն  
Շրջիկ ցուցադրություններ  
Հիշատակի բացիկներ  
   Ինստիտուտ
Գործունեությունը
Հրատարակություններ
ՀՑԹԻ հանդեսներ  
Գրադարան
ՀՑԹԻ հավաքածուները
   Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր
Պատմությունը
Հիշողության պուրակ
Հիշատակի օր
 

Armenian General Benevolent Union
All Armenian Fund
Armenian News Agency
armin
armin
armin
armin
armin




Նորություններ

«Դրոնային ցեղասպանություն»




Ներկայումս անհնար է մարդկային հասարակությանը պատկերացնել առանց տեխնոլոգիական զարգացման։ Նորարարությունը և տեխնոլոգիական առաջընթացն իրենց հետ արագ փոփոխություններ են բերում մարդկային գործունեության գրեթե բոլոր ոլորտներում՝ այդ թվում նաև ռազմական ասպարեզում։ Սակայն նորագույն տեխնոլոգիական միջոցները բոլոր դրական կողմերով հանդերձ, կախված իրենց կիրառությունից, կարող են մեծ վտանգ պարունակել ինչպես ողջ մարդկության, այնպես էլ մարդկային առանձին խմբերի համար։ Խոսքը մասնավորապես վերաբերում է անօդաչու թռչող սարքերին կամ դրոններին, որոնք կարող են հայտնվել ահաբեկչական խմբավորումների և այնպիսի պետությունների կառավարությունների ձեռքում, որոնք հակված կլինեն դրանք օգտագործել մարդկանց որոշակի խմբերին թիրախավորելու նպատակով։

Դրոնների կիրառման դեպքում ռիսկի գործոնը մեծ է. դրանց որոշ տեսակներ կարող են ստեղծվել կարճ ժամանակամիջոցում և սահմանափակ ռեսուրների օգտագործման միջոցով։ Միևնույն ժամանակ, հեռակառավարումը դրոնների աշխատանքը համակարգող կողմին հնարավորություն է տալիս զերծ մնալ մարդկային կորուստ ունենալուց։

Սրան զուգահեռ արդեն կարելի է պատկերացնել, թե ինչպիսի ապակայունացնող վտանգ են պարունակում պետությունների կողմից արտադրվող և գերժամանակակից տեխնիկական հնարավորություններով հագեցած անօդաչուները։

Խնդիրը հատկապես հրատապ նշանակություն ունի ներկայիս փուլում, երբ ականատես ենք լինում, թե ինչպես են համավարակի տարածման և դրա արդյունքում համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի, գլոբալ մակարդակով սոցիալական լարվածության սրման ֆոնին նոր թափով բորբոքվում ազգային, էթնիկ և կրոնական մի շարք հակամարտությունները։

Եվ այս առումով ուշագրավ է անցած տարի Արցախում 44 օր տևած պատերազմում Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված ագրեսիան, որի համատեքստում մեծ դերակատարություն ունեցավ դրոնների կիրառումը։ Ընդ որում, ադրբեջանական կողմը անօդաչուներն օգտագործում էր ինչպես հայկական կողմի զինվորական ուժերն ու զրահատեխնիկան ոչնչացնելու, այնպես էլ լայնորեն կիրառում էր քաղաքացիական բնակավայրերը, բնակչությանը թիրախավորելու, մշակութային և կրթական կենտրոններն ու ենթակառուցվածքները վնասելու նպատակով՝ արդյունքում ստեղծելով էթնիկ զտումների և ցեղասպանության լուրջ սպառնալիք։

Այսպես, օրինակ, ռազմական գործողությունների ընթացքում Ադրբեջանական զինված ուժերը անօդաչու թռչող սարքերի օգնությամբ հարվածներ հասցրեցին Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցուն(1)։ Ավելին, ադրբեջանական ուժերն անօդաչուներով թիրախավորեցին Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտը(2) և մյուս հիմնական բնակավայրերը, այդ թվում` Ասկերանը, Մարտակերտը, Մարտունին, Հադրութը, Շուշին: Ի թիվս բազմաթիվ ենթակառուցվածքային վնասների, անօդաչուների հարվածների թիրախում հայտնվեցին նաև որոշ դպրոցներ(3):

Սակայն հարցը դրոնների կիրառման միջոցով միայն արցախահայության թիրախավորմամբ չավարտվեց. ադրբեջանական կողմի անօդաչու սարքերի հարվածի տակ հայտնվեց նաև ՀՀ սահմանամերձ շրջանների հայ բնակչությունը(4)։ Նկատենք, որ ադրբեջանական անօդաչուների թիրախային հարձակումները Հայաստանի և Արցախի խաղաղ բնակչության նկատմամբ միջազգային իրավունքի կոպիտ խախտումներ են(5):

Պատահական չէ, որ Գերմանիայի Բունդեսթագի պատգամավոր Շտեֆեն Քոթրեն, ով իր պատգամավոր գործընկերների հետ պատերազմի ընթացքում Արցախ էր այցելել, Արցախում իրենց տեսածը որակել է որպես «դրոնային ցեղասպանություն»։ «Արցախի բնակչությանը փորձում են ցեղասպանության ենթարկել ԱԹՍ-ների միջոցով»,- ասել է Քոթրեն(6)։

Եվ ուշագրավ է, որ «դրոնային ցեղասպանություն» եզրույթի շրջանառության մեջ դրվելուց հետո ադրբեջանական «Бакинский Бульвар» ռուսալեզու տելեգրամյան ալիքը ակտիվորեն տարածում էր ադրբեջանական ռազմական գերատեսչության տեսանյութերը, որոնցում ցուցադրվում է, թե ինչպես են թուրքական «Բայրաքթար» անօդաչու թռչող սարքերի միջոցով ոչնչացվում հայկական զինվորական ուժերը և տեխնիկան։ Այդ տեսանյութերը տարածվեցին հետևյալ վերնագրերով՝ «Պաշտպանության նախարարությունը հանդիսատեսին ուրախացրեց «Դրոնային ցեղասպանություն» բազմասերիանոց նոր դրամայով», «Դրոնային ցեղասպանության նոր սերիա» և այլն(7)։

Այսպիսով, անհրաժեշտություն է առաջացել, որպեսզի պատասխանատվության և պատժամիջոցների միջազգային մեխանիզմներ ստեղծվեն դրոնների միջոցով խաղաղ բնակչության թիրախավորման և էթնիկ զտումների սպառնալիքի չեզոքացման ու պատժի համար։ Եթե խնդիրը չկարգավորվի, ապա այն ավելի կխորանա անօդաչու սարքերի կատարելագործմանը զուգընթաց, երբ որ դրանք, արհեստական բանականության տեխնոլոգիայով օժտված լինելով, ինքնավար գործելու և մարդկանց թիրախավորելու հնարավորություն կստանան։ Այս հարցը շատ այժմեական է, քանի որ Թուրքիայում արդեն իսկ սկսել են աշխատել անօդաչու թռչող սարքերի՝ արհեստական բանականության վրա հիմնված ծրագրակազմ ստեղծելու ուղղությամբ(8)։





Նարեկ Պողոսյան
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի
Համեմատական ցեղասպանագիտության բաժնի գիտաշխատող








Թուրքական արտադրության «Բայրաքթար ՏԲ2» անօդաչու թռչող սարք:



Ադրբեջանական անօդաչու թռչող սարքի հարվածից Վարդենիսում այրված քաղաքացիական ավտոբուս:








_________________________________

1. «Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցու հրթիռակոծությունից վիրավորված ռուս լրագրողներից մեկի վիճակը ծայրահեղ ծանր է», 8․10․2020, https://armenpress.am/arm/news/1030925.html, Human Rights Watch, “Azerbaijan: Attack on Church Possible War Crime,” https://cutt.ly/4l2zgGY:
2. «Ադրբեջանն ԱԹՍ-ներով ու հրթիռներով հարվածում է մայրաքաղաք Ստեփանակերտին. Բեգլարյան», 07.10.2020, https://cutt.ly/ul2zxid:
3. «Արցախում ավելի քան 50 վիրավոր կա. բոլորը խաղաղ բնակիչներ են», 27.09.2020, https://cutt.ly/yl2zEvQ:
4. ՀՀ ԱԻՆ, «Ադրբեջանական ԱԹՍ-ները հրթիռակոծել են քաղաքացիական ենթակառուցվածքներ», 17.10.2020, http://mes.am/hy/news/item/2020/10/17/1747/, «Ադրբեջանական կողմի ԱԹՍ-ների հարվածների հետևանքով վնասվել են Սոթքի և Կութիի դպրոցները», 19․10․2020, https://www.azatutyun.am/a/30900631.html:
5. Տե՛ս ՀՀ ՄԻՊ արտահերթ զեկույցը Հայաստանի և Արցախի բնակչության նկատմամբ ադրբեջանական ԱԹՍ-ների թիրախային հարձակումների վերաբերյալ՝ որպես միջազգային իրավունքի կոպիտ խախտումների մասին, https://cutt.ly/6l2zSUV:
6. Արցախի բնակչությանը ցեղասպանության են ենթարկում ԱԹՍ-ների միջոցով. գերմանացի պատգամավոր, 18.10.2020, https://cutt.ly/Nl2zKfO.
7. Бакинский Бульвар, https://cutt.ly/Gl2zNZm.
8. Burak Ege Bekdil, “Turkish firm develops AI-powered software for drone swarms,” 24.11. 2020, https://cutt.ly/Ql2z3RH.









ՀԵՏԵՎԵ՝Ք ՄԵԶ



ՆՎԻՐԱԲԵՐԻ՛Ր

DonateforAGMI
ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԱՌ ՊԱՀԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ հիմնադրամի կողմից իրականացվող հատուկ նախագծեր

ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԵՐԱՊՐԱԾՆԵՐԻ ՀՈՒՇԱԴԱՐԱՆ

ՀՈՒՇԱԴԱՐԱՆ
ՀՑԹԻ-Ի ԱՆՏԻՊ ՀՈՒՇԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒՆ

ՀՑԹԻ-Ի ԱՆՏԻՊ ՅՈՒՇԱԳՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ՀԱՒԱՔԱԾՈՆ

ՀՑԹԻ ԳՐԱԽԱՆՈՒԹ

1915
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի «գրքերի աշխարհը»

ԱՌՑԱՆՑ ՑՈԻՑԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ

Temporary exhibition
Ինքնապաշտպանական մարտերը Կիլիկիայում Հայոց ցեղասպանության տարիներին

Նվիրվում Է Մարաշի, Հաճընի, Այնթապի ինքնապաշտպանությունների 100-ամյա տարելիցին

ԼԵՄԿԻՆԻ ԿՐԹԱԹՈՇԱԿ

Lemkin
ՀՑԹԻ ՄԵԿՆԱՐԿՈՒՄ Է
2022 Թ. ՌԱՖԱՅԵԼ ԼԵՄԿԻՆԻ
ԱՆՎԱՆ ԿՐԹԱԹՈՇԱԿԸ

ՀՑԹԻ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ

genedu
«Հայոց ցեղասպանության թեմայի ուսուցում»
կրթական ծրագիր դպրոցականների համար

ՀՑԹԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

genedu
ՀՑԹԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

ՓՈԽԱՆՑԻ´Ր ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԴ

100photo
Կիսվի՛ր ընտանիքիդ պատմությամբ, փոխանցի՛ր հիշողությունդ սերունդներին:
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտն ապրիլի 24-ին ընդառաջ հանդես է գալիս «Փոխանցի՛ր հիշողությունդ» նախաձեռնությամբ:

ՀԵՂԻՆԱԿԱՅԻՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔ

DonateforAGMI

«ՀՑԹԻ» հիմնադրամ
ՀՀ, Երևան 0028
Ծիծեռնակաբերդի խճուղի, 8/8
Հեռ.: +374 10 390981
    2007-2021 © Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ     Էլ.հասցե: info@genocide-museum.am