Genocide Museum | The Armenian Genocide Museum-institute

Տարբեր հասարակություններում ընտանիքը հանդիսանում է սերունդներին նյութական, հոգևոր, մշակութային արժեքներ փոխանցող կարևորագույն ինստիտուտ: Հայ ժողովրդի համար պետականության բացակայության և օտար տիրապետության պայմաններում ազգային արժեհամակարգի և հայ ինքնության պահպանման գործում դարեր շարունակ ընտանիքը անփոխարինելի դերակատարություն է ունեցել: 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին ամուսնական սովորույթներն արևմտահայոց մեջ հանդիսանում էին ազգային ինքնության պահպանման կարևոր նախապայման:

Օսմանահպատակ հայերի ամուսնական սովորույթները եղել են բազմաբովանդակ, երբեմն էլ` միմյանցից խիստ տարբեր, պահպանելով սակայն իրենց կրոնական ու ազգային նշանակությունը: Օրինակ նշանախոսությունը կարող էր որոշ վայրերում տեղի ունենալ օրորոցից կամ մանկական տարիքից, իսկ մեկ այլ վայրում իրականացվեր միայն չափահաս դառնալուց հետո: Նշանախոսությանը հաջորդում էր նշանադրության արարողությունը, որին մասնակցում էր նաև քահանան, ով օրհնում էր այդ կապակցությամբ բացված սեղանը: Հարսանիքը հայոց մեջ սովորաբար նշվում էր շաբաթ օրը, երբ տղան իր հարազատների հետ գնում էր հարսին իր տուն բերելու: Հայոց մեջ երեխաներին վաղ տարիքից նախապատրաստում էին ամուսնությանը: Ծնողները իրենց զավակներին պարտավորված էին զգում սովորեցնելու զանազան արհեստներ, ինչը կարևոր նախապայման էր ապագա հարսնացուի և փեսացուի համար: Այս ավանդույթը պահպանվել էր նաև օսմանահպատակ հայերի շրջանում: Օրինակ աղջիկները սովորում էին ձեռագործ, ասեղնագործություն, կար ու ձև, խմոր հունցել, հաց թխել և այլն, ինչը ամուսնության ժամանակ հաշվի էր առնվում և համարվում էր ամուր ընտանիքի, երեխաների ճիշտ դաստիարակության անհրաժեշտ պայման: Աղջիկը, որոշակի տարիքի հասնելուց հետո, սկսում էր ամենայն պատասխանատվությամբ պատրաստել նաև իր օժիտը: Նա կարում և ասեղնագործում էր սպիտակեղենը, հելյունագործում սեղանի, մահճակալի և բարձի ծածկոցներ, շյուղերով գործում զանազան հագուստներ, ծաղկամանների, ջրամանների, սկահակների տակ փռվող գեղեցիկ ժանյակներ և այլն:

Ամուսնացող տղան նույնպես պարտավոր էր տիրապետել արհեստի, որպեսզի կարողանար բարեկեցիկ կյանք ապահովել իր ապագա ընտանիքի համար:

19-րդ դարում Օսմանյան կայսրությունում լուսանկարչական արվեստը մեծ տարածում գտավ շնորհիվ նաև հայ լուսանկարիչների: Նրանց հավաքածուներում պահպանվել են Արևմտյան Հայաստանի և Օսմանյան կայսրության հայաբնակ վայրերի հարսանեկան արարողությունների, նորապսակ զույգերի և սովորույթների լուսանկարներ: Այսպիսի լուսանկարները հարուստ տեղեկություն են պարունակում արևմտահայերի հարսանեկան ծեսերի մասին:

Ոսկի Ռեյիսյան և Յերանոս Թոփալյան, Կ. Պոլիս, 1875թ.
(Hišatak 1896-1930; Pictures and memories: from Armenian family albums between the 19th and 20th centuries)

Նիկոլաս և Մաքրուհի Տեր-Ղազարյան-Գաբրիելյաններ, Ակն, 1880թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Հովհաննես և Թագուհի Թարխանյան-Հակոբյաններ, Կ.Պոլիս, 1886թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Անդրանիկ Գուլդուրյանը հարսնացուի հետ, Մարզվան, 1890-ականներ, Փարիզի Նուբարյան գրադարանի հավաքածու

Էմանուել և Լուսաբեր Արսլանյաններ, Սվազ, 1890-ականներ
(Hišatak 1896-1930; Pictures and memories: from Armenian family albums between the 19th and 20th centuries)

Հայկական հարսանիք Տարոնում, 1890-ականներ, Փարիզի Նուբարյան գրադարանի հավաքածու

Զուլումյանների հարսանիքը, Խարբերդ, 1892թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Մկրտիչ և Ասանետ Թելֆեյան- Բաշյաններ, Կ.Պոլիս, 1893թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Գրիգոր և Մարիամ Անտոնյաններ, Սեբաստիա, 1895թ., ՀՑԹԻ լուսանկարների ֆոնդ

Վերոնիկա Ալտեքոսալյան և Հակոբ Մանուկյան, Ադանա, 1898թ.
(Hišatak 1896-1930; Pictures and memories: from Armenian family albums between the 19th and 20th centuries)

Հայկական հարսանիք Թոքատում, Օսմանյան կայսրություն, 1899թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Կարապետ Ջաբուլյանը հարսնացուի հետ, Սեբաստիա, 1900թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Պողոս և Մարինե Թորիկյան-Սիմոնյաններ, Սամսուն, 1900թ.
(Hišatak 1896-1930; Pictures and memories: from Armenian family albums between the 19th and 20th centuries)

Հայ ամուսնական զույգ, անուններն անհայտ, Սեբաստիա, 1900թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Շահնուր Ուշուլյանը հարսանեկան տարազով, Աֆիոն-Գարահիսար, 1900թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Օտյաններ, Օսմանյան Կայսրություն, 1900-ականներ
(Hišatak 1896-1930; Pictures and memories: from Armenian family albums between the 19th and 20th centuries)

Հակոբ և Ֆլորա Կույումջյաններ, Կոնիա, 1900-ականներ, Տիգրանուհի Կույումջյանի անձնական հավաքածու

Օժիտի հանձնման արարողություն, Վանի նահանգ, 1900-ականներ, Միշել Փաբուջյանի անձնական հավաքածու

Հայկական հարսանիք, Կեսարիա, Օսմանյան Կայսրություն, 1901թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Էլիզ և Հովսեփ Արտինյաններ, Կ.Պոլիս, 1904թ.
(Hišatak 1896-1930; Pictures and memories: from Armenian family albums between the 19th and 20th centuries)

Հերմինե Կոյաբաշյան, Բրուսա, 1904թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Վահան և Նունյա Բարսեղյաններ, 1904թ., Ագշեհիր
(Եղիսաբեթ Բարսեղյան, «Եղեռնից Վերածնունդ», Երևան, 2011 )

Փիրուզ Ղազարյան և Օննիկ Փամբակյան, Իզմիր, 1906թ.
(Hišatak 1896-1930; Pictures and memories: from Armenian family albums between the 19th and 20th centuries)

Հայ ամուսնական զույգ, անուններն անհայտ են, Մերսին, 1906թ.
(Hišatak 1896-1930; Pictures and memories: from Armenian family albums between the 19th and 20th centuries)

Հովհաննես և Վիկտորիա Այնիլիան-Շնորհոկյաններ, Այնթափ, 1908թ., SAVE նախագծի հավաքածու

Հովհաննես Խասաբյան և Գենովբե Գուրեկյան, Սամսուն, 1909թ.
(Hišatak 1896-1930; Pictures and memories: from Armenian family albums between the 19th and 20th centuries)