Home Map E-mail
 
Eng |  Հայ |  Türk |  Рус |  Fr  

Հիմնական էջ
Նորություններ
Առաքելություն
Տնօրենի ուղերձը
Կապ մեզ հետ
Նախօրեին
Հայոց պատմություն
Լուսանկարներ
Մտավորականներ
Հայոց ցեղասպանություն
Ցեղասպանություն
Հայոց ցեղասպանության մասին
Ժամանակագրություն
Լուսանկարներ
100 պատմություններ
Քարտեզագրում
Մշակութային ցեղասպանություն
Հիշի՛ր
Վավերագրեր
Ամերիկյան
Անգլիական
Գերմանական
Ռուսական
Ֆրանսիական
Ավստրիական
Թուրքական

Հետազոտում
Մատենագիտություն
Վերապրողներ
Ականատեսներ
Միսիոներներ
Մամուլ
Մեջբերումներ
Դասախոսություններ
Ճանաչում
Պետություններ
Կազմակերպություններ
Տեղական
Արձագանք
Իրադարձություններ
Պատվիրակություններ
Էլ. թերթ
Հոդվածներ
Գիտաժողովներ
Օգտակար հղումներ
   Թանգարան
Թանգարանի մասին
Այցելություն
Մշտական ցուցադրություն
Ժամանակավոր
Օն լայն  
Շրջիկ ցուցադրություններ  
Հիշատակի բացիկներ  
   Ինստիտուտ
Գործունեությունը
Հրատարակություններ
ՀՑԹԻ հանդեսներ  
Գրադարան
ՀՑԹԻ հավաքածուները
   Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր
Պատմությունը
Հիշողության պուրակ
Հիշատակի օր
 

Armenian General Benevolent Union
All Armenian Fund
Armenian News Agency
armin
armin
armin
armin
armin




Օնլայն ցուցադրություն



«ԳԱՂԹԱԿԱՆԱԿԱՆ ԱԼԲՈՄ»-Ի ՏՊԱԳՐՈՒԹՅԱՆ 100-ԱՄՅԱԿԸ



AlbumRefugees

Գաղթականական ալբոմ
2017 թ. լրանում է «Գաղթականական ալբոմ»-ի տպագրության 100-ամյակը, որը վստահ կարելի է համարել Հայոց ցեղասպանության պատմության կարևորագույն և սկզբնաղբյուրային նշանակություն ունեցող վկայություններից մեկը: Ալբոմը բաղկացած է 62 լուսանկարից, որոնցից մեծ մասի վրա տարբեր կողմերից նշված են Согом. Сютч. հապավումը: Լուսանկարներն ամենայն հավանականությամբ արվել են մի մարդու կողմից, ով գտնվել է Կովկասյան ճակատի ռուսական զորքերի կազմում կամ եղել է Թիֆլիսի Հայկական կենտրոնական կոմիտեի աշխատակից (ՀԿԿ) և տեղաշարժվելով ռուսների հետ դեպի Օսմանյան Կայսրություն՝ ճանապարհին լուսանկարել է այն ամենն, ինչ տեսնում էր:

Ռուսական զորքը, որի կազմում եղել է շուրջ 9 հազար հայ կամավորներ, 1914 թ. վերջին անցնում է թուրքական սահմանը և սկսեցին գրավելով Օսմանյան կայսրության արևելյան մասը՝ Էրզրում, Երզնկան, Մուշը, Բիթլիսը, Տրապիզոնը, Վանը և այլ տարածքներ: Ռուսական զորքը գրավեց գրեթե ամբողջ Արևմտյան Հայաստանը, որն արդեն դատարկ էր և ավերված: Թուրքերի կազմակերպած ջարդերին ականատես են եղել Թիֆլիսի ՀԿԿ որոշ անդամներ, որոնք բազմաթիվ լուսանկարներ են արել՝ դիակներ փողոցներում, ավերված տներ, թալանած ունեցվածք, ՀԿԿ-ի սննդային կետեր, որբանոցներ, պահեստներ, կոշկակարության, ոսկերչական և կարի արհեստանոցներ: Այս բոլոր լուսանկարները հավաքվել են «Գաղթականական ալբոմ»-ի մեջ և տպագրվել են 1917 թ. ՀՀԿ-ի կողմից «Պրոգրես» տպարանում:

Լուսանկարներն ալբոմի մեջ ժամանակագրական կարգով չեն տեղադրված: Առաջին նկարը՝ Թիֆլիսում Կովկասի հայկական բարեգործական միության շենքն է (ԿՀԲՄ): 1881 թ. իր գործունեությունը սկսած միության նպատակն էր 1877-1878 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմից հետո աջակցել հայ գաղթականներին: Հետագայում՝ Առաջին աշխարհամարտի տարիներին, ԿՀԲՄ-ի գործունեությունն ընդլայնեց, ստեղծվեցին կոմիտեներ, որոնք 1914-1918 թթ. աջակցեցին ռուսական բանակին: Կոմիտեները գրանցում էին հայ կամավորականներին, նյութական օգնություն էին տրամադրում վիրավոր զինվորներին և զոհված հայերի ընտանիքներին:

1914 թ. սեպտեմբերի 14-ին ԿՀԲՄ-ի նախաձեռնությամբ տեղի ունեցավ Կովկասի հայկական բարեգործական միության 72 բաժանմունքների բոլոր ներկայացուցիչների համագումարը, որի ժամանակ ընտրվեց Հայկական կենտրոնական կոմիտեն՝ ՀԿԿ-ն՝ կազմված 24 անդամներից, որոնցից 12-ը Թիֆլիսում և 12-ը Բաքվում: Ներքին գործերի նախարարության առանձին նիստում ՀՀԿ-ի ներկայացուցիչն էր Պետական դումայի անդամ Մ. Աճեմյանը: Պատվավոր նախագահ էր ընտրվել Մեսրոպ եպիսկոպոսը, իսկ նախագահ՝ ճանաչված իրավաբան, հասարակական և կուսակցական գործիչ Սամսոն Հարությունյանը, ով եղել է նաև Հայկական ժողովրդական կուսակցության հիմնադիրը: ՀՀԿ-ն ստեղծվել էր ԿՀԲՄ-ի բաժանմունքների գործունեությունը կարգավորելու համար, ուստի որոշվեց օգտվել այդ բաժանմունքների ծառայություններից: ԿՀԲՄ-ն և ՀԿԿ-ն միացել էին պատերազմի ժամանակ տուժած ընտանիքներին օգնություն տրամադրելու նպատակով, բայց, երբ Կովկասյան ճակատում սկսվեցին ռազմական գործողությունները, ողջ ուժերն ու միջոցները ուղղվեցին գաղթականների օգնությանը: ԿՀԲՄ-ի և ՀԿԿ-ի նախաձեռնությամբ սկսեցին կառուցել հիվանդանոցներ, կազմակերպել հանգանակություններ և այլն: «Армянский вестник» թերթի համարներից մեկում հրապարակված տեղեկության համաձայն, պարզ է դառնում, որ կոմիտեի նախագահ Ս.Ս. Հարությունյանը 1916 թ. ապրիլի 14-ին հրավիրել է արտակարգ նիստ, անգլիացի և ամերիկացի բժիշկներին ներկայացրել է հայերի ծանր վիճակը և օգնություն է խնդրել: Նիստի ժամանակ հաստատվել է վիրավոր հայերի համար երկու հիվանդանոցի կառուցման ծրագիրը, իսկ բժիշկները համաձանել են տրամադրել իրենց օգնությունը:

Հայ որբերի համար ՀԿԿ-ն ստեղծել է որբանոցներ: Ըստ որբանոցների տեսուչ Գուրգեն Էդիլյանի կոմիտեի խնամակալության տակ գտնվում էին 16 որբանոց Դիլիջանում, Թիֆլիսում և Ալեքսանդրապոլում (Գյումրի): ԿՀԲՄ-ն ունեցել է 28 որբանոց, որոնք նույնպես որոշ հարցերում ենթարկվում էին ՀԿԿ-ին: «Գաղթականական ալբոմ»-ը պարունակում է լուսանկարներ նաև այդ որբանոցներից:

Ամեն մի նկարը ընտանիքի, ազգի մի ամբողջ պատմություն է: Ալբոմի լուսանկարներից մեկի բնօրինակը պահվում է Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի ֆոնդերում: Լուսանկարի վրա պատկերված են ռուս զինվորները, որոնք ժամանել էին Մուշի հովիտ և տեսել հայերի դիակները, Согом. Сютч. նշված չեին: Այդ փաստի հետ կապված կարելի է ենթադրել, որ սկզբնատառերն արվել էին նեգատիվների վրա, ուրեմն Согом. Сютч.-ը, ամենայն հավանականությամբ, այն մարդն է, ով երևակել է լուսանկարները:

Հաղթանակից հետո ռուսական զորքերը շարժվեցին դեպի Արևելյան Հայաստան, իրենց հետ տեղափոխելով հազարավոր հայ գաղթականներ: Դիակների, անօթևան և հիվանդ հայերի լուսանկարներից հետո սկսեցին նկարել կյանքը Արևելյան Հայաստանում և Թիֆլիսում, որտեղ շատերը ապաստան էին գտել:

Գթության քույր Քրիստինա Սեմինան, ով ամուսնու՝ Իվան Սեմյոնովիչ Սեմինի հետևից գնացել էր Վան, իր «Ռուսական բանակի ողբերգությունը» հուշագրությունում փոխանցում է ամուսնու խոսքերը. «Երբ մեր փոխադրամիջոցը հասավ այստեղ, բոլոր տներում հայերի դիակներ էին... Թուրքերը դաժանաբար էին վարվել նրանց հետ: Բոլորին կոտորել էին՝ կանանց և երեխաներին, ծերերին և ջահելներին... Ոչ ոք չփրկվեց... Նույնիսկ նրանք, ովքեր կարողացան փախչել քաղաքից, գրեթե բոլորը մահացան: Ոմանց բռնեցին և սպանեցին: Ոմանք մահացել էին սովի և հիվանդության պատճառով... Ոմանք նույնիսկ հիմա թաքնվում են քարանձավներում և անտառներում ... Նրանց թվում կան բազմաթիվ վայրի երեխաներ, որոնց ծնողները սպանվել էին: Իմ սպասավորներն այս օրերի ընթացքում տեսել էին նրանցից մեկին, երբ տրանսպորտը գնացել էր վիրավորների հետևից: Նրանք փորձում էին բռնել, բայց չկարողացան: Նա ամբողջովին մերկ էր, և հենց որ մարդկանց նկատեց, գազանի պես ինչ-որ տեղ թաքնվեց, ինչքան էլ փնտրեցին՝ չկարողացան նրան գտնել: Դոկտոր Վասչենկոի հետ անցանք տներով ... Այնպիսի բաներ տեսանք, որ այն ամենն, ինչ տեսել էինք մինչև այսօր պարզապես մանկական կատակ էր: Հայերը այստեղ հարուստ էին, և թուրքերը ոչ միայն սպանել էին, այլ նաև թալանել մահացածներին: Բոլոր տները թալանվել էին: Կողոպտիչները շատ բան չէին կարող տանել, միայն փող և թանկարժեք իրեր... Իսկ այն ամենը, ինչը հնարավոր չէր տանել, փորձում էին կոտրել, ոչնչացնել»: Դոկտոր Սեմինը չէր թաքցում այն փաստը, որ անգամ ռուսական զինվորները, տեսնելով լքված գույքը, գայթակղվելով տիրանում էին, բայց երբ հոգնում էին քարշ տալուց, նետում էին դրանք ճանապարհին:

Փախստականների պայմանների պահպանմանն ուղղված ՀԿԿ-ի կարևոր ներդրումն էր նաև «Գաղթականական ալբոմ»-ի հրատարակումը, որի միջոցով հանրությունը տեղեկացվեց հայերի ծանր վիճակի մասին, ինչը նպաստեց նվիրատվությունների ծավալն մեծացնելու համար:

Այսպիսով, «Գաղթականական ալբոմ»-ի հրատարակելու նպատակն էր հանրությանը ներկայացնել ՀՀԿ-ի կողմից հայերին ցուցաբերվող օգնության մեծամասշտաբ լինելու փաստը հայ գաղթականները դուրս էին բերվել թշվառ վիճակից, նրանց տրամադրվել էր աշխատանքի և կրթություն ստանալու պայմաններ: Ալբոմն ավարտվում է Թիֆլիսում հայերի «Մի բաժակ թեյ» լուսանկարով:



Լուսինե Թունյան, ՀՑԹԻ գիտաշխատող



Օգտագործված գրականության ցանկ`
1. «Գաղթականական ալբոմ», 1917, հրտ. «Պրոգրես»
2. «Էջմիածին» ամսագիր, հունիս-հուլիս, 1994 թ.
3. Քրիստինա Սեմինա «Ռուսական բանակի ողբերգությունը»
4. «Армянский вестник» թերթը, № 14, 1916
5. «Գաղթականական որբանոցներ», Թիֆլիս, Հայաստանի կենտրոնական կոմիտե, հրտ. «Էպոխա», Մուզեյսկի պեր., № 8, 1917
6. Ալեքսանդր Խատիսյան «Քաղաքապետի մը յիշատակները», Համազգայինի Վահե Սեթեյանի տպարան, Պէյրութ, 1991








Здание Кавказского армянского благотворительного общества в Тифлисе




Черепы заживо сожженных армян в сел. Али-Зрнан




Выброшенные на берег под Битлисским мостом трупы зверски убитых армян




Скелеты и трупы убитых армян в сел. Али-Зрнан Муша




Скелеты и черепы зверски убитых армян Трапезунда




Труп армянского рабочего, убитого турками на дороге около Муша




Убитый армянин-рабочий в Битлисе




Сбор затерявшихся сирот во время Ванского отступления




Сироты Игдирского временного приюта




Продовольственный склад в Елизаветполе




Ювелирная мастерская беженцев в Тифлисе




Ткацкая мастерская беженцев в Тифлисе




Чашка чая в Тифлисе









ՀԵՏԵՎԵ՝Ք ՄԵԶ



ՆՎԻՐԱԲԵՐԻ՛Ր

DonateforAGMI
ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԱՌ ՊԱՀԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ հիմնադրամի կողմից իրականացվող հատուկ նախագծեր

ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԵՐԱՊՐԱԾՆԵՐԻ ՀՈՒՇԱԴԱՐԱՆ

ՀՈՒՇԱԴԱՐԱՆ
ՀՑԹԻ-Ի ԱՆՏԻՊ ՀՈՒՇԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒՆ

ՀՑԹԻ-Ի ԱՆՏԻՊ ՅՈՒՇԱԳՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ՀԱՒԱՔԱԾՈՆ

ՀՑԹԻ ԳՐԱԽԱՆՈՒԹ

1915
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի «գրքերի աշխարհը»

ԱՌՑԱՆՑ ՑՈԻՑԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ

Temporary exhibition
Ինքնապաշտպանական մարտերը Կիլիկիայում Հայոց ցեղասպանության տարիներին

Նվիրվում Է Մարաշի, Հաճընի, Այնթապի ինքնապաշտպանությունների 100-ամյա տարելիցին

ԼԵՄԿԻՆԻ ԿՐԹԱԹՈՇԱԿ

Lemkin
ՀՑԹԻ ՄԵԿՆԱՐԿՈՒՄ Է
2022 Թ. ՌԱՖԱՅԵԼ ԼԵՄԿԻՆԻ
ԱՆՎԱՆ ԿՐԹԱԹՈՇԱԿԸ

ՀՑԹԻ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ

genedu
«Հայոց ցեղասպանության թեմայի ուսուցում»
կրթական ծրագիր դպրոցականների համար

ՀՑԹԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

genedu
ՀՑԹԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

ՓՈԽԱՆՑԻ´Ր ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԴ

100photo
Կիսվի՛ր ընտանիքիդ պատմությամբ, փոխանցի՛ր հիշողությունդ սերունդներին:
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտն ապրիլի 24-ին ընդառաջ հանդես է գալիս «Փոխանցի՛ր հիշողությունդ» նախաձեռնությամբ:

ՀԵՂԻՆԱԿԱՅԻՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔ

DonateforAGMI

«ՀՑԹԻ» հիմնադրամ
ՀՀ, Երևան 0028
Ծիծեռնակաբերդի խճուղի, 8/8
Հեռ.: +374 10 390981
    2007-2021 © Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ     Էլ.հասցե: info@genocide-museum.am